بی توجهی به امر جمع آوری و دفع مواد زاید جامد در جامعه امروزی به علت کمیت و کیفیت گوناگون مواد، توسعه بی رویه شهرها، محدودیت های وضع شده برای خدمات عمومی در شهرهای بزرگ و عدم تکنولوژی مناسب باعث ایجاد مشکلات ویژه ای شده است که رفع آنها از طریق هماهنگی علم و تجربه درچارچوب یک مدیریت صحیح امکان پذیر است. برای ارزیابی و برگزیدن سیستم حمل و نقل و لوازم مورد نیاز مواد زاید جامد از جمله مدیریت، برنامه ریزی و طرح های جمع آور ی زباله، پی بردن به ترکیبات زباله از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
ارزیابی نوع زباله و امکان احتراق، دفن یا تهیه کمپوست ازآن با توجه به ترکیبات فیزیکی و شیمیایی زباله موضوع مهمی است که بدین ترتیب باید به آن توجه خاص شود. کیفیت کمپوست به ترکیب شیمیایی و اندازه موادی که برای تهیه آن بکارمی رود بستگی دارد.
همچنین بکارگیری روشهای تهیه بیو کمپوست از زایدات تفکیک شده از مبدا میوه و تره بار و زایدات سبز از استراتژی های بکارگرفته شده درزمینه بازیافت مواد قابل کمپوست درچارچوب برنامه های تولید زباله کمتر مورد توجه جهنیان قرار گرفته است.
در گزارش منتشره در فصلنامه آموزشی پژوهشی مدیریت پسماندها آمده است:کمپوست تهیه شده از زایدات مخلوط شهری به سبب داشتن عناصر سنگین زیاد، ایجاد آلودگی های زیست محیطی و اقتصادی و همچنین عدم وجود سیستم آن مدت زمانی است که منسوخ شده اعلام گردیده است.
کشورهایی مانند آلمان، اطریش ، هلند، سوئیس و فرانسه کارخانه های تهیه کمپوست از زایدات مخلوط شهری را به حالت تعلیق درآورده و یا در مراحل تبدیل آنها به تهیه کمپوست از زایدات گیاهی جدا شده از مبدا هستند. تولید گازمتان از زایدات میوه و سبزی نوعی دیگر از روش تصفیه آنها است.
نتیجه تحقیقات نشان داده است، که زایدات سوپرمارکت های غذایی باعث تولید 64/0 مترمکعب بیو گاز در هر کیلوگرم ماده جامد شده است. استفاده از بیو کمپوست، EC، PH
، مواد آلی ، ازت و کربن خاک را افزایش و نسبت کربن به نیتروژن را متعادل نموده و مواد آلی و درصد ازت در گیاه را افزایش می دهد . با توجه به نتایج ارایه شده در جهان شناخت کمی و کیفی زایدات گیاهی در شهر تهران نیز مورد توجه پژوهشگران قرار گرفت که محدوده مطالعه در این پژوهش هشت میدان میوه و تره بار در مناطق 1، 2، 4، 6، 9، 13، 15 و 16 شهرداری بوده است که این میادین دارای 265 باب غرفه و 81 دستگاه کیوسک می باشد، که تولید زباله درمیادین فوق در سال 81 مقدار 6/11 تن در روز محاسبه گردیده است .
بر اساس این گزارش ؛ از زباله های میادین مورد مطالعه نمونه برداری شد ، وآنالیز فیزیکی و شیمیایی این مواد در فصل زمستان سال 81 و تابستان سال 82 انجام گرفت.
گفتنی است، مراحل انتخاب نمونه از زایدات طبق دستورالعمل انجمن روش ها و مواد آمریکا
"ASTM" ( سازمان بازیافت و تبدیل مواد) مستقیما بصورت تصادفی انجام شد و میزان نمونه از زباله هرمیدان میوه و تره بار حدود دو هزار کیلوگرم بوده است.
گفتنی است؛ علت انتخاب دو فصل برای نمونه برداری و تجزیه فیزیکی و شیمیایی زایدات به این دلیل بوده که در فصل زمستان بطور طبیعی تولید انواع میوه و تره بار نسبت به تابستان کمتر و زایدات ناشی از فروش اینگونه اقلام در میادین و بازارهای روز در مقایسه با فصل تابستان در حداقل است ، لذا ارزیابی نمونه ها بصورت حداکثر و حداقل و محاسبه میانگین انجام شده است.
طبق این گزارش، سیستم جمع آوری و ذخیره سازی و حمل و نقل بدین ترتیب است که زباله های تولیدی حاصل از فروش اجناس که بیشتر مربوط به مشاغل میوه و تره بار فروشی می گردد، داخل سطل های پلاستیکی یا جعبه های شکسته میوه ریخته می شود و از داخل غرفه ها توسط عوامل پیمانکار بخش خصوصی و یا صاحبان مشاغل با گاری دستی جمع آوری می شود و به سمت ظروف غلطان که معمولا 16 مترمکعب گنجایش دارد برده شده و داخل آن ذخیره می شود. پس از پر شدن ظرف غلطان عوامل سازمان خدمات موتوری نسبت به حمل آن اقدام و زباله مربوط به نزدیک ترین ایستگاه خدمات موتوری انتقال می یابد و در آن محل با سایر زباله های شهر تهران مخلوط شده و سپس توسط کامیون های مخصوص بنام سمی تریلر به کارخانه کمپوست و یا مرکز دفع کهریزک برده می شود.
بررسی نتایج بدست آمده از این پژوهش نشان می دهد، میانگین چگالی زایدات میادین میوه و تره بار مذکور 3/ 283 کیلوگرم بر مترمکعب بوده که در فصل زمستان کمترین مقدار چگالی مربوط به زایدات میدان جلال آل احمد و بیشترین مقدار مربوط به میدان بهمن می باشد. همچنین در فصل تابستان کمترین مقدار چگالی مربوط به زایدات میدان پیروزی و بیشترین مقدار مربوط به زباله میدان بهمن بوده است.
طبق این گزارش، میانگین درصد اجزای تشکیل دهنده زباله در میادین میوه و تره بار مذکوردر زمستان 81 و تابستان 82، در خصوص میوه و سبزی 35/84 درصد، شیشه 19/0 درصد، چوب 85/3 درصد، کاغذ و مقوا و کارتن 59/3 درصد، پلاستیک و پت 03/3 درصد، فلزات 19/0 درصد، استخوان و مواد پروتئینی 50/1 درصد، نان خشک 4/0 درصدو سایر نیز 35/2 درصد می باشد.
گفتنی است میانگین درصد مواد قابل کمپوست برای دو فصل 17/29 درصد و مواد غیر قابل کمپوست 83/7 درصد بدست آمده است.
این گزارش می افزاید؛ کمترین فایده تفکیک از مبدا این است که مواد اولیه دارای مواد ناخواسته بویژه فلزات سنگین کمتری است. مطالعات انجام شده در سال 1990 نیز روشن ساخته، تفکیک از مبدا برای تجهیزات فرآیند کمپوست بهتر از زایدات مخلوط شهری است . همچنین تفکیک از مبدا هزینه تاسیسات کارخانه کمپوست را نسبت به زائدات مخلوط شهری کم نموده وبر کیفیت کمپوست و بازاریابی آن می افزاید.
شایان ذکر است، اثرات مثبت تفکیک از مبدا بر روی کاهش فلزات سنگین و مقادیر آلاینده های شیمیایی در انواع کمپوست با آزمایش های مختلف کاملا شناخته شده است و نتایج مطالعات در کشور آلمان نشان می دهد مقدار کامیوم و سرب کمپوست مخلوط هشت برابر بیشتر از بیوکمپوست می باشد.
این گزارش حاکیست؛ سنجش کیفیت بیو کمپوست در مقایسه با کمپوست مخلوط به وسیله چند عامل صورت می گیرد که مهمترین آنها آلاینده های فیزیکی و شیمیایی و بویژه ترکیبات هیدروکربنه آلی و فلزات سنگین است . گفتنی است، یافته های بدست آمده وجود عناصر سنگین در بیوکمپوست تولید شده در شهر باواریای آلمان در مقایسه با کمپوست مخلوط در جه یک تولید شده در شهر تهران برتری مرغوبیت بیو کمپوست را نسبت به کمپوست مخلوط به خوبی روشن می سازد.
بر اساس این گزارش؛ دفع زایدات میادین میوه و تره بار باید به گونه ای صورت گیرد که با سایر زایدات شهری مخلو ط نشده و در کارخانه کمپوست بطورجداگانه به بیو کمپوست تبدیل شود.ضمن آن که اینگونه
پسماندها در زمره زایدات "پاک" قلمداد شده و دارای اجسام متفرقه نمی باشند و ضمنا عوارض جانبی تخریب سرندهای دوار موجود در کارخانه کمپوست را ندارد.
طبق این گزارش؛ با توجه به پژوهش های انجام شده در سایر کشورها تهیه بیوکمپوست از زایدات میائین میوه و تره بار وزایدات حاصل از فروش گلهای شاخه ای به مراتب از کمپوست مخلوط مرغوب بهتر بوده و آلاینده های فیزیکی از جمله، شیشه، پلاستیک، چرم و غیره را ندارد. همچنین عناصر سنگین و فلزات کمیاب در بیوکمپوست نسبت به کمپوست تهیه شده از زایدات مخلوط کمتر می باشد و برای استفاده در مراکز تولید و تکثیر نهال ، اصلاح و حاصلخیزی خاک و امور کشاورزی و باغبانی و پرورش گل مناسب تر می باشد .
در پایان گفتنی است؛ از زایدات میادین میوه و تره بار می توان در تغذیه دام یا تکثیر و پرورش قارچ خوراکی استفاده کرد.